Hildegard von Bingen
Goede morgen.
Al surfend kwam ik uit bij een prachtig Middeleeuws gezang, geschreven door Hildegard von Bingen. Ik was behoorlijk onder de indruk. Ik wist wel iets van deze non en abdis, maar toch wilde ik meer informatie. En op grond daarvan kwam ik pas echt onder de indruk. Wat een vrouw, wat een persoonlijkheid! Als er ergens straatnamen vervrouwelijkt moeten worden, dan moet zij als Middeleeuwse iconische figuur met Europese allures daar zeker een plaats in krijgen. Bij wijze van spreken: je hebt zeven levens nodig om te presteren wat zij heeft gerealiseerd.
Hildegard von Bingen ((1098-1172) was van Duitse adellijke komaf. Ze werd opgevoed in een benedictinessenklooster, waar ze o.a. Latijn leerde en kennis maakte met de intellectuele opleiding van die tijd: grammatica, filosofie, logica (redeneerkunst), geneeskunde, wiskunde, meetkunde, astronomie. Met die bagage heeft zij in haar leven bij wijze van spreken gewoekerd : ze was componiste, schrijfster, filosofe, mystica, taalkundige, (plantaardig) geneeskundige, kalligrafe … Op 38-jarige leeftijd werd zij abdis van het benedictinessenklooster van de Rupertsberg in Bingen, met zeer grote invloed. Ze wist wat ze wilde, en dat leverde wel eens conflicten op met omliggende kloosters. Maar dan werd zij in bescherming genomen door Bernardus van Clairvaux en de paus zelf. Ze adviseerde bovendien, gevraagd of ongevraagd, wereldlijke en kerkelijke leiders. Blijkbaar in alle opzichten een zelfstandige, geëmancipeerde vrouw, terwijl dat woord niet eens bestond. Ze was, als celibataire vrouw, ook geen doetje. Uit haar geschriften blijkt dat zij positief dacht over seksuele genoegens en vrouwelijk orgasme.
De muziek die zij componeerde op teksten van haarzelf was een zijtak van het Gregoriaans. In ons land wordt ze nogal eens uitgevoerd door het ensemble voor oude muziek Psallentes. De theologische faculteit van de KULeuven kreeg een kopie van haar partituren in haar bezit, de ‘codex van Dendermonde’. Hildegard van Bingen had deze zelf gestuurd naar de abdij van Villers-la Ville, en via omwegen was het manuscript tenslotte in de abdij van Dendermonde terechtgekomen, die het overhandigde aan de theologische faculteit. Ook de Gentse universiteit heeft een manuscript van haar in haar bibliotheek.
Je hoort hier het gezang O virtus Sapientiae door een heerlijke solistenstem gezongen.
De (veschrikkelijk moeilijke want mystieke) tekst is een verheerlijking van de wijsheid, die alles omvat en stuurt in de goede richting, het pad des levens. Hij luidt als volgt (met vertaling):
O virtus Sapientiae,
quae circuiens circuisti
comprehendendo omnia
in una via, quae habet vitam,
tres alas habens,
quarum una in altum volat,
et altera de terra sudat,
et tertia undique volat.
Laus tibi sit, sicut te decet,
O Sapientia!
Vertaald: (moeizame poging)
O, gij kracht der wijsheid
die cirkelend alles omvattend cirkelde
in één richting, het pad dat leven geeft.
Jij die drie vleugels hebt,
waarvan de ene in den hoge vliegt,
de andere zweet op aarde,
en de derde overal rondfladdert,.
U zij de lof, zoals het passend is voor u,
o Wijsheid !
Tot morgen
Frans
P.S. – Aanvulling van Dick Wursten:
vertaling (Dick Wursten)
O, gij kracht der wijsheid
die in een allesomvattende beweging
alle dingen samenbrengt
op de ene weg ten leven,
Gij hebt drie vleugels:
Met de ene stijgt gij ten hemel
Met de andere bewerkt gij de aarde,
en met de derde zijt gij overal
U zij de lof, zoals het passend is voor u,
o Wijsheid !