Toccata / toucher / aanraken

Vandaag is het nog eens aan de orgelliefhebbers.   De link hieronder is de ‘dorische’ toccata en fuga in d klein van Bach.  Neen, niet die andere alombekende toccata en fuga in d klein (BWV 565) maar wel de veel minder bekende met het nummer BWV 538. 

Als men nu vraagt wat een ‘toccata’ eigenlijk is en wat ‘dorisch’ betekent, dan zitten we midden in de muziektheorie.  Eventjes dus voor de nieuwsgierigen die daar meer over willen weten.

Het woord ‘toccata’ is een Italiaans woord.  Het komt van het werkwoord ‘toccare’.  In het Frans ‘toucher’, in het Nederlands ‘aanraken’ of ‘tokkelen’.  De componist kan bij het componeren  lustig zijn gangen gaan, want een toccata heeft nauwelijks of geen structuurvoorschriften.  En dat geeft wel eens aanleiding tot erg grillige constructies.  Denk maar aan de heel bekende toccata en fuga in re klein van Bach.    De term komt vooral voor in de orgelmuziek. 

En wat betekent het woord “dorisch” dan wel?  Dat verwijst naar de Gregoriaanse (‘Latijnse’) muziek.   De Westerse muziek die na het Gregoriaans komt, is meestal geschreven op basis van  de grote (of kleine) tertstoonladder (do-re-mi-fa-sol-la-si-do).  Maar dat is slechts de eerste van zeven mogelijke  toonladders die voorkomen in de Gregoriaanse muziek. De tweede Gregoriaanse toonladder begint niet met do maar wel met re : re-mi-fa-sol-la-si-do-re. De muziekstukken die geschreven zijn op basis van deze tweede toonladder, worden “dorisch” genoemd.  De derde toonladder begint met mi: mi-fa-sol-la-si-do-re-mi.  Enzovoort. Zo zijn er zeven toonladders, waarbij de eerste noot telkens opschuift. (Er zijn er zelfs nog meer, maar dat uitleggen zou ons heel ver leiden).  Al deze toonladders worden ‘kerktonen’ of ‘modi’ genoemd.  En zij creĆ«ren allemaal een typisch eigen sfeer. 

Genoeg theorie.  Laat ons maar luisteren naar de – vind ik althans – bijzonder mooie dorische toccata en fuga

Geniet ervan

Tot morgen.

Frans

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *