Dag allen.
Enkele dagen geleden werd ik getroffen door de bespreking op het internet, meer bepaald op Wikipedia, van een schilderij van de Brabantse schilder Jeroen Bosch : de hooiwagen. Nu ben ik altijd wel voorzichtig als ik naar Wikipedia ga. Want die informatie is niet altijd even betrouwbaar, en zelf ben ik geen kenner (wat ik hier schrijf heb ik zelf gelezen). Maar van vriend Marcel, historicus en zeer erg vertrouwd met iconografie (interpretatie van schilderijen), vernam ik dat dit artikel in Wikipedia degelijk is. En ik vind het toch de moeite om dat met jullie te delen.
Jeroen Bosch leefde van ongeveer 1450 tot 1514. En dat was een tijd met heel diepgaande veranderingen in de samenleving en de cultuur. Rond 1445 ontstond de boekdrukkunst die een snelle en ruime verspreiding van geschriften mogelijk maakte. In 1492 ontdekte Columbus Amerika. in 1500 werd keizer Karel V geboren. Van 1504 startte de bouw van de Sint-Pietersbasiliek in Rome (betaald met de opbrengsten van de aflatenhandel). Op 31 oktober 1517 nagelde Maarten Luther zijn 95 stellingen aan de kerkdeur van Wittenberg (DL). Die stellingen zouden, ongewild, leiden tot de grote scheuring in de Westerse Kerk en begin van het protestantisme. Het schilderij ‘de tuin der lusten’ is blijkbaar moeilijk perfect te dateren. Maar dat het een tijdsdocument is rond het einde van de 15e eeuw staat buiten kijf. Het overstijgt tegelijkertijd ook de tijdsgeest van toen. Het doet ook vandaag, zeker ook in de samenleving van vandaag met al haar crisissen, nog nadenken: waar ben ik mee bezig? Alles is zo vergankelijk …
Heel kort samengevat: het zijluik aan de linkerkant toont het aards paradijs en de zondeval. Het middenpaneel is een gevolg van de zondeval. En het zijluik langs de rechterkant geeft de hel weer. In het middenpaneel vinden we een grote hooiwagen, omringd door allerlei figuren die het hooi willen bemachtigen, en de wagen wordt voortgetrokken door afzichtelijke demonen. Het hooi op die hooiwagen, dat is de vergankelijke aardse rijkdom. En de hooiwagen gaat in de richting van de hel natuurlijk op het rechter zijluik. Voor een bespreking van de zeer boeiende details verwijs ik naar volgende (uitgebreide) link:
Daar heb je, naast en tussen de bespreking ook afbeeldingen van details die je uiteraard kunt uitvergroten. Ik kan wel zeggen dat ook de clerus en de adel er niet goed uitkomen. Blijkbaar was de samenleving in die tijd een vulkaan die op uitbarsten stond, en het was alleen nog maar wachten op een figuur zoals Luther om, ongewild, de geschiedenis een andere richting te geven.
Het loont echt de moeite om het (lange) artikel in Wikipedia te lezen. Warm aanbevolen.
Elleboogstoot, en tot morgen.
Frans